Деновиве на COP 28 потпишавме меморандум со голем конзорциум меѓународни финансиски институции за фер енергетска транзиција, тежок околу 3 милијарди долари, истакна Виктор Андонов на конференцијата „Look Up 2“ што се одржува во Србија.
Во рамките на конференцијата „Look Up 2“ што се одржува во Србија, на панелот „Европската енергетска политика на примерот на регионот“ беше посочено дека зелениот план се однесува на Европа, а не на Европската Унија. Една од поентите во дискусиите, беше дека декарбонизацијата во Србија нема да се случи преку ноќ, а ѕвезда на транзицијата ќе биде Северна Македонија.
Модератор на овој панел беше Бојана Млаѓеновиќ, а учесници беа Виктор Андонов, директор за инвестициски развој ЕСМ и советник за енергетика во Владата на Северна Македонија, Дамир Миљевиќ, RESET Центар за одржлива енергетска транзиција, Босна и Херцеговина, проф. д-р Драгослава Стојиљковиќ, редовен професор на Машинскиот факултет на Универзитетот во Белград, Дејан Стојчевски, КОО SEEPEX, Глиго Вуковиќ, претставник на ЕУ Србија, и Горан Свилановиќ, поранешен генерален секретар на Советот за регионална соработка.
Презентирајќи ги резултатите од најновото истражување спроведено на тема европска енергетска политика, Дамир Миљевиќ истакна дека во него биле вклучени повеќе од 100 експерти од Западен Балкан, а според тоа истражување се работи за хаотична и лажна декарбонизација на секторот за електрична енергија.
Тоа е делумно условено од неефикасните политики на меѓународната заедница, пред се на ЕУ. Енергијата ќе се направи, тоа не е проблем, но суштината е дека таа мора да биде одржлива. За да биде одржлив, никој не смее да биде запоставен и мора да биде од корист за стопанството и граѓаните. За жал, условите за одржлива забрзана декарбонизација сè уште не се создадени. Освен што констатиравме дека тоа не води до она што го сакаме, заклучокот е дека треба повторно да ги започнеме преговорите во ЕУ, вели Миљевиќ и додава дека како што ЕУ ја донесе Repower EU, така треба и нашиот регион.
„Никаде немаме ниту еден сериозен меѓународен договор за Зелената транзиција. Тој процес мора повторно да се отвори, а механизмите кои не се во прилог на оваа тема да не се воведуваат од задната врата преку Министерскиот совет на Енергетската заедница“, вели тој.
Како што вели Миљевиќ, општиот впечаток е дека владите на земјите од регионот ја пропуштија можноста да отворат нов циклус преговори и договори со ЕУ, за да се сменат нивните и нашите политики и сите заедно да тргнат кон целта за јаглеродно неутрална Европа до 2050 година.
Заклучува дека земјите од регионот не разбрале што се случува, а како што вели се случува третата индустриска револуција.
„Едноставно не го препознаваме она што се случува во последните 7 или 8 години и тоа е борба меѓу Кина, САД и Европа. ЕУ ја усвои Зелената тава на 15 декември 2019 година, следната година Кина усвојува дваесетгодишен план. Како дел од него, има и една мала ставка дека половина од училиштата, половина од јавните згради и четвртина од земјоделските домаќинства мора да имаат соларна централа на покривот. Околу 20 отсто од сите инвестиции во светот во соларна енергија се всушност инвестиција на Кина во таа мала програма“, вели Миљевиќ.
Професорот Стојиљковиќ посочува дека декарбонизацијата во клучните сектори е многу барана за целиот регион и не се разгледани сите сектори, какви се нивните можности и што можеме да направиме таму.
„Во однос на индустријата, чекаме примена на најдобрите можни технологии, што значи големи инвестиции и декарбонизација. Третиот дел од тој пакет е транспортот, кој засега првенствено се базира на фосилни горива. Имаме некои директиви кои се обврзувачки за нас, пред се за унапредување на користењето на ОИЕ, но има некои нови регулативи кои се случуваат во ЕУ и се донесуваат некои нови регулативи кои ќе бидат многу значајни и предизвикувачки да се имплементираат за овој регион“, истакнува тој.
Според Глиго Вуковиќ, декарбонизацијата во Србија нема да се случи преку ноќ, туку процес кој продолжува.
„Клучното прашање за Србија и за владата на Србија е како да се направи овој пат на декарбонизација на најоптимален начин. Има многу механизми, имаме CBAM, данок на јаглерод, но не гледам дека се е црно како што изгледа на прв поглед. Ова е процес кој ќе продолжи и е прашање на преговори“, вели Вуковиќ.
Тој вели дека како регион мораме да направиме заеднички напор да ги дефинираме и исполниме тие цели.
Виктор Андонов истакна дека нашиот регион е добро поврзан и дека сите сме зависни од јаглен и дека декарбонизацијата е голем подвиг за сите нас.
„Ова е само почетокот. Европската унија донесе свој план, а кога се случи кризата минатата година, сите зборуваа дека Repower EU може да се промени, а ЕУ излезе со уште поамбициозен план. Тоа е јасен сигнал дека Европа оди во таа насока и ние мораме да го следиме“, посочи Андонов.
„Бидејќи денес сите зборуваа дека ЕУ има малку пари за енергетска транзиција, деновиве на COP 28 потпишавме меморандум со голем конзорциум меѓународни финансиски институции за фер енергетска транзиција, тежок околу 3 милијарди долари“, вели Андонов, коментирајќи. дека е подобро на овие проблеми да се работи веднаш, наместо да се чека.
„Мислам дека енергетската транзиција ја започнавме брзо, многу амбициозно. Добро ни оди, но треба да се направи уште многу. Моментално имаме 550 мегавати фотонапонски централи, пред 4 години имавме само 17“, вели Андонов и посочува дека пред 4 години се зборувало за целта во наредниот период да се зголеми капацитетот на 550 мегавати, никој не би поверувал.
Спомнувајќи ја стратегијата и сето она што досега е постигнато во Северна Македонија во однос на декарбонизацијата, Андонов напоменува дека во моментов се изработуваат документи за складирање енергија и батерии, а паралелно се развива и нов правен пакет во енергетиката.
Според Дејан Стојчевски, ЕУ сфатила дека целосно изолираните национални пазари нема да можат да ја извршат оваа транзиција и дека брзо тргнале во насока на спојување на пазарите.
„Што ни овозможува спојувањето на пазарот? Сигурно снабдување, единствена цена и инвестиции во ОИЕ. Така почнаа, а ние допрва треба да го достигнеме тој прв чекор на ЕУ. Друго прашање е колку од нас сака ЕУ? Кризата во Украина турна дека сакаат да не обединат, вели Стојчевски, со коментар дека треба уште да исполниме некои услови.
„Што можеме да направиме? Ќе дадам пластичен пример за тоа што не правиме. Таа позната билансна резерва, таа беше околу 600 мегавати за време на поранешна Југославија. Во случајот со Србија, така е и денес. Европа и Германија почнаа да работат на билансните резерви. За да ја добиеме таа резерва, треба однапред да размислиме, конкретно за складирањето на електрична енергија. Различни видови складирање. Државата треба да инвестира таму, не само во соларни и ветерни, туку и во батерии и складирање на електрична енергија. И сите чекаме некој да не турне во проблем за да реагираме“, посочува Стојчевски.
Одговарајќи на прашањата, Дејан Стојчевски рече дека Северна Македонија ќе биде ѕвезда на зелената транзиција.
Говорејќи на третиот панел, Горан Свилановиќ тргна од прашањето што е европска енергетска политика.
„Сите велат дека европската енергетска политика се фокусира на енергетската безбедност, се занимава со одржливост и се обидува да ги интегрира националните енергетски политики, што многу убаво го кажа Варуфакис, за да формира единствен енергетски пазар. Бев во работна група која ја оценуваше енергетската заедница во 2017 година. Нејзината суштина е да ги прошири европските политики на пазарот надвор од ЕУ, односно кај нас. Дека ги прифаќаме европските енергетски цели кога ги дефинираме нашите национални, вели тој.
„Минатата година шведското претседателство со ЕУ формираше група на „високо ниво“, на која бев поканет и јас, која треба да одговори на прашањето од кого зависи ЕУ во своето опкружување и во однос на што и да подготви документ. Најпрво, во што се појавија климатските промени. Свеста за ова во голема мера влијаеше на ЕУ да погледне наоколу и да замисли што се случува со неа и што се случува со другите земји, а тоа е еден од клучните основи на Европската енергетската политика, вели Свилановиќ.
Според него, европската енергетска политика влијае на контекст за кој треба да разговараме заедно со ЕУ, како тоа влијае на нас, тој се осврна и на таксите за CBAM:
„Надоместокот CBAM не доаѓа предвид! Како што замисливте за толку краток временски период, не можеме да го направиме затоа што не можеме да го издржиме. Затоа, не бидете против таква политика, но бидете искрени и да седнеме да разговараме. Да си поставиме реални цели колку што може нашата индустрија да се појави како извозник, тој пазар ни е многу важен“, рече тој. (Блиц) ()