Отпорноста на антибиотици е во пораст ширум светот, а можеби има изненадувачка причина зошто: загадувањето на воздухот. Во една студија објавена во понеделникот во списанието Lancet Planetary Health, научниците видоа поврзаност помеѓу овие два навидум различни феномени.
Истражувачите создадоа модел за да ги разгледаат нивоата на загаденост на воздухот наречени PM2.5 – кои понекогаш се нарекуваат и загадување со цврсти честички – и нивоата на отпорност на антибиотици во 166 земји. Истражувањето откри корелација помеѓу високите нивоа на загадување на воздухот со PM2,5 и високите нивоа на отпорност на антибиотици кои станаа уште посилни со текот на времето. Како што се зголемуваше нивото на загадување со честички, така растеше и нивото на отпорност на антибиотици.
Загадувањето со честички е мешавина од цврсти и течни капки кои лебдат во воздухот, според американската Агенција за заштита на животната средина. Може да дојде во форма на нечистотија, прашина, саѓи или чад. Загадувањето со честички доаѓа од постројки кои работат на јаглен и природен гас. Тоа може да го создадат и автомобилите, земјоделството, неасфалтираните патишта, градилиштата и шумските пожари.
Отпорноста на антибиотици, позната и како антимикробна резистенција или АМР, се јавува кога одреден патоген – бактерија, паразит или габи – развива толеранција кон одреден вид на лек, така што тој повеќе нема да работи за борба против тие инфекции.
Отпорноста на антибиотици стана значаен проблем ширум светот, забрзувајќи се со она што некои научници го нарекуваат „алармантно темпо“ и предизвикувајќи околу 700.000 дополнителни смртни случаи секоја година. ОН сметаат дека отпорноста на антибиотици е „фундаментална закана“ за здравјето и безбедноста на целата планета.
Научниците велат дека најголемиот дел од отпорноста на антибиотици е предизвикана од прекумерно препишување или злоупотреба на антибиотици, лоша контрола на инфекции во болниците и прекумерна употреба кај животните на фармата, заедно со лошите санитарни услови. Но, овие активности не можат да го откријат целиот проблем, велат авторите на новата студија.
Нивниот модел покажува дека загадувањето со честички е виновно за 11% од промените во просечните нивоа на отпорност на антибиотици ширум светот, што го прави загадувањето со честички потенцијално еден од водечките двигатели на отпорноста на антибиотици.
Студијата, која опфати девет бактериски патогени и 43 видови на антибиотици, сугерира дека секој пораст од 1% на загадувањето на воздухот е поврзан со зголемување на отпорноста на антибиотици помеѓу 0,5 и 1,9%, во зависност од патогенот. Истражувачите велат дека нивната работа ќе мора дополнително да се тестира, но ако оваа анализа е точна и ако нивото на загадување со честички продолжи на приближно исто ниво, нивото на отпорност на антибиотици ширум светот во 2050 година ќе биде околу 17% повисоко од сега. Ова можеби не звучи многу, но тоа значи дека околу 840.000 дополнителни луѓе би можеле прерано да умрат поради болести кои не можат да се лекуваат со антибиотици.
Студијата е опсервациска, така што не може да докаже поврзаност помеѓу загадувањето со честички и отпорноста на антибиотици, ниту пак може да објасни каква е поврзаноста.
Една од можностите е дека загадувањето со честички може да помага во ширењето на бактерии отпорни на антибиотици. Претходните студии покажаа дека загадувањето со честички може да делува како извор на енергија што ги носи бактериите заедно со себе. Отпорните гени се пронајдени во микроорганизмите во воздухот во области каде што вообичаено би можеле да се најдат антибиотици, како околу болниците, постројките за третман на отпадни води и фармите, но тие се појавуваат и во неочекувани области. Студија од 2018 година откри гени отпорни на антибиотици во воздухот во близина на градските паркови во Калифорнија. Нивниот број растеше во концентрација во деновите со обилен смог, кога имаше повеќе загадување со честички во воздухот.
Самото загадување можеби ги менува бактериите и ги прави отпорни на лекови. Кога ќе се сретнат загадувањето со честички и бактериите, покажаа студиите, тоа може да ги направи бактериите повирулентни. Загадувањето со честички може дури и да ги промени гените во бактериите за да ги направи отпорни на лекови.
Политиките за намалување на загадувањето со честички би биле добри за здравјето на секој човек, велат научниците.
„Отпорноста на антибиотици и загадувањето на воздухот се сами по себе меѓу најголемите закани за глобалното здравје“, рече Хонг Чен, автор на новата студија и експерт за инженерство за системска динамика и контрола на Универзитетот Жеџијанг во Кина. „До сега, немавме јасна слика за можните врски меѓу двете, но оваа работа сугерира дека придобивките од контролирањето на загадувањето на воздухот може да бидат двојни: не само што ќе ги намали штетните ефекти од лошиот квалитет на воздухот, туку и играат голема улога во борбата против порастот и ширењето на бактериите отпорни на антибиотици“.
Загадувањето со честички е особено смртоносно. PM2.5 е толку мал – 1/20 од ширината на човечкото влакно – што не можете да го видите и може да помине покрај вообичаената одбрана на вашето тело. Наместо да се издишува при издишување, може да се заглави во вашите бели дробови или да влезе во вашиот крвоток.
Долготрајната изложеност на загадување со честички може да предизвика рак, мозочен удар, деменција, депресија и да предизвика проблеми со срцето. Исто така, може да ја влоши астмата, а долго време е поврзана со поголем ризик од депресија и анксиозност.
Речиси целото глобално население дише воздух што ги надминува границите на квалитетот на воздухот на Светската здравствена организација, а бројот на „многу нездрави“ и „опасни“ денови за квалитетот на воздухот порасна, делумно поради климатската криза. Само во 2011 година во САД, изложеноста на ваков вид на загадување резултираше со 107.000 дополнителни предвремени смртни случаи, покажуваат истражувањата. Но, новата студија сугерира дека здравствените ризици може да бидат значително повисоки.